Η εργασία αυτή αποτελεί μέρος μιας προγραμματισμένης γενικότερης μελέτης των συγγενικών σχέσεων, οικογενειακών θεσμών και γαμήλιων εθίμων ολόκληρου του ελληνικού χώρου, σε επίπεδο εθνογραφικό και λαογραφικό.
Η ενασχόλησή μου με τα συναφή θέματα άρχισε πριν από έξι χρόνια, όταν διαπίστωσα ότι μελέτες και έρευνες αυτού του είδους δεν υπάρχουν για την Ελλάδα. Ως τώρα διάφοροι ξένοι μελετητές, εφαρμόζοντας τη μέθοδο της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, μελέτησαν χωριά ή πολιτισμικές ομάδες (π.χ. Σαρακατσάνους). Αλλά πολύ νωρίς έγινε αισθητό ότι η μέθοδος αυτή, για λαούς που έχουν μεγάλη ιστορία, έχει περιορισμένα αποτελέσματα. Πιο αποτελεσματική πρέπει να θεωρείται, λοιπόν, η έρευνα σε επίπεδο περιφέρειας.
Το ειδικό θέμα της εργασίας αυτής μου υπέδειξε ο καθηγητής κ. Μιχ. Γ. Μερακλής, ο οποίος και με παρότρυνε να το μελετήσω με αυτόν τον τρόπο, κρίνοντας ότι ορισμένες περιοχές, λόγω ιδιαίτερης ιστορικής εξελίξεως, έχουν ανάγκη λεπτομερέστερης και εντατικότερης μελέτης. "Όσο γνωρίζω, πρώτη φορά γίνεται για τη Μάνη εργασία, που το θέμα της είναι εντοπισμένο σ' αυτά τα οργανωτικά στοιχεία, δηλαδή τα γένη και την οικογένεια, σε όλο το γεωγραφικό χώρο της. Δεν λείπουν ασφαλώς δημοσιευμένες εργασίες για την περιοχή, Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, αλλά κατά κανόνα είναι γενικότερες ή αναφέρονται σε άλλα θέματα.
Η εργασία μου στηρίζεται από θεωρητική άποψη στα τελευταία δεδομένα της εθνολογικής επιστήμης για τη μελέτη παρόμοιων κοινωνικών-πολιτισμικών φαινομένων. Από την άποψη της μεθοδολογίας στηρίζεται σε δημοσιευμένο και αδημοσίευτο υλικό (χειρόγραφα του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών και του Λαογραφικού Σπουδαστηρίου Παν/ου Αθηνών) και σε επιτόπια έρευνα, που έκαμα με ειδικά ερωτηματολόγια για την εξακρίβωση της εξαπλώσεως κάθε στοιχείου. Στο σημείο αυτό πρέπει ωστόσο να τονισθεί ότι σε οικισμούς ουσιαστικά εγκαταλειμμένους η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων έγινε με τη βοήθεια ενός ή δύο γερόντων προχωρημένης ηλικίας. Επίσης χρησιμοποίησα υλικό των εφημερίδων της Σπάρτης και της Καλαμάτας της περιόδου 1850-1940, καθώς και των συμβολαιογραφικών αρχείων και των υποθηκοφυλακείων της περιοχής.
Μάνη: τα γένη και η οικογένεια (3η έκδοση), Ελευθέριος Π. Αλεξάκης
Κεντρική διάθεση:
Εκδόσεις Ηρόδοτος
Μαντζάρου 9 GR 10672, Αθήνα
Τηλ.: 210 3626348, 6976334493
Ελευθέριος Π. Αλεξάκης
Ερεσσού 43, Αθήνα 106 81 Τηλ. 2103819465, κιν. 6989830307
Email:
ISBN 9789604856497
Μάνη. Τα γένη και η οικογένεια
Πρόλογος
Εισαγωγή
Μέρος πρώτο: Τα γένη και οι γενιές
Κεφάλαιο πρώτο: Τύπος και δομή των γενών
Ι. Το χωριό: οικισμοί και συνοικισμοί
ΙΙ. Ο πατρογραμμικός χαρακτήρας των γενών
ΙΙΙ. Το σύστημα των γενιών
ΙV. Διακλάδωση, απόσχιση και συγχώνευση: βασικές διαδικασίες μετασχηματισμού των γενών
V. Εξωτερική Ιεράρχηση των γενών
VI. Εσωτερική ιεράρχηση και διαστρωμάτωση των γενών
Κεφάλαιο δεύτερο: Παράγοντες συνοχής και οργανώσεως των γενών
Ι. Η σημασία του επώνυμου για το σχηματισμό των συγγενικών ομάδων -μορφή και εξέλιξή του
ΙΙ. Το έθιμο του γδικηωμού και η σημασία του για τη συνοχή και τη διάσπαση των γενών
ΙΙΙ. Πολιτική έκφραση και δράση των γενών
IV. Η άμυνα των γενών: πύργοι και πυργόσπιτα
V. Λατρεία, εκκλησίες και γιορτές των γενών
VI. Μύθοι και παραδόσεις των γενών
Μέρος δεύτερο: Η οικογένεια, το σύστημα της συγγένειας και ο γάμος
Κεφάλαιο πρώτο: Οικογένεια και συγγένεια
Ι. Το μανιάτικο σπίτι
ΙΙ. Δομή και μέγεθος της οικογένειας
ΙΙΙ. Τα κληρονομικά δικαιώματα
IV. Καταμερισμός εργασίας και κοινωνική θέση της γυναίκας
V. Σχέσεις των συγγενών
VI. Μελέτη της ορολογίας της συγγένειας
VII. Συγγένεια και κοινωνικός έλεγχος
VIII. Τεχνητή συγγένεια
Κεφάλαιο δεύτερο: Γάμος και γαμήλια έθιμα
Ι. Η επιλογή των συζύγων
ΙΙ. Εξωγαμία και ενδογαμία στο γένος και στο χωριό
ΙΙΙ. Η εξαγορά της νύφης
IV. Η προίκα
V. Ο γάμος ως διαβατήρια τελετή: ο αρραβώνας, ο γάμος, μαγεία και μαγικές πράξεις κατά το γάμο
VΙ. Ο θεσμός της σύγκριας και η λειτουργία του
Επιλεγόμενα
Βιβλιογραφία
Ευρετήριο τόπων και ονομάτων
Ευρετήριο λέξεων και όρων
Summary: Clans and Family in the Traditional Society of Mani
Εικόνες
Πίνακας περιεχομένων
